Można powiedzieć, że sam Mili popada w trudności. Przyznaje, na przykład, że jednostka może mieć udział w kształtowaniu swego charakteru. A naprawdę przyznanie tego jest dlań istotne, jeśli jego idea wolności obywatelskiej, niezbędnej dla samorozwoju, ma mieć jakiś sens. Ale na gruncie przesłanek samego Milla, każdy wysiłek, jaki podejmuje człowiek mając na względzie ulepszanie siebie samego, musi być uwarunkowany przyczynowo. A na dłuższą metę, co może znaczyć to, iż człowiek ma czynny udział w kształtowaniu własnego charakteru, poza tym, że przyczyny warunkujące jego charakter nie są po prostu zewnętrzne, wychowawcze i środowiskowe, lecz również wewnętrzne, filozoficzne i psychologiczne? Ale to raczej nie zgadza się z tym, co ludzie potocznie rozumieją przez twierdzenie, że człowiek jest wolny, że nie jest po prostu wytworem swego środowiska, lecz może z powodzeniem uczestniczyć czynnie w kształtowaniu swego charakteru. Mili powinien zatem bądź przyjąć i uznać determinizm, którego usiłuje uniknąć, bądź powiedzieć wyraźnie, że takimi terminami jak „wolny” i „wolność” posługuje się w jakimś swoistym, własnym sensie, który Bentham nazwałby sensem „metafizycznym”.
więcej