Fenomenalizm

Dość rozpowszechniony jest pogląd, że wiemy o istnieniu innych umysłów wnioskując z jawnych zachowań cielesnych. Kłopot w tym jednak, że Mili dokonał już analizy ciał w terminach wrażeń. Oczywiście, nigdy nie zamierzał mówić czy sugerować, że ciało innej osoby to po prostu i wyłącznie grupa moich wrażeń, rzeczywistych i możliwych. Ale Mili w każdym razie musi uporać się z zarzutem, że uświadamiam sobie ciało innej osoby jedynie poprzez wrażenia, oraz że definiując ciało w terminach wrażeń musi on przyznać bądź, że wrażenia te są moje, bądź że mogą istnieć na własny rachunek, bądź że ciało to podstawa możliwych wrażeń. W pierwszym przypadku logicznym wnioskiem jest sołipsyzm, w drugim mamy do czynienia z bardzo osobliwą tezą, a w trzecim, jak już zauważono, upada fenomena- listyczna analiza rzeczy materialnej. A skoro, jak otwarcie przyznaje sam Mili, fenomenalistyczna analiza umysłu wiąże się ze szczególną trudnością, a fortiori podlega to wątpieniu.

Sołipsyzm okazał się widmem nękającym fenomenalizm. Nie jest tak, że fenomenaliści faktycznie przyjmowali sołipsyzm, niczego takiego bowiem nie robili. Trudność polega raczej na sformułowaniu fenomenalizmu w taki sposób, by nie prowadził ani do solipsystycz- nego wniosku z jednej strony, ani do utajonego odrzucenia fenomenalizmu z drugiej. Być może najskuteczniejszą próbą sformułowania stanowiska fenomenalisty jest jego współczesna wersja lingwistyczna, o której była mowa w poprzednim paragrafie. Ale z łatwością może to uchodzić za unik wobec zagadnień przysparzających trudności. Tymczasem, gdy tylko zaczynamy się rozglądać za ukrytymi substra- tami, napotykamy inne trudności. Można też sympatyzować z głoszącym powrót na ziemię zdroworozsądkowym podejściem niektórych obecnych obrońców kultu języka potocznego. Kłopot w tym jednak, że gdy tylko sprowadzamy rzeczy z powrotem do języka potocznego, wszystkie znane trudności filozoficzne znów zaczynają się pojawiać.