Podstawowe założenia procesu myśli

Podstawowe założenia procesu myśli trzeba przyjmować próbnie jako niepowątpiewalne. Można je usprawiedliwić czy uzasadnić jedynie odwołując się do ich wyników, to znaczy pokazując zgodność czy zbieżność między doświadczeniami, do których oczekiwania prowadziły nas logicznie owe założenia, a doświadczeniami, jakie faktycznie mamy. W istocie, „ustalenie całkowitej zgodności staje się tym samym co całkowite zespolenie poznania, w którym filozofia osiąga swój cel”15. A więc filozofia ogólna wyjaśnia podstawowe pojęcia i założenia, zaś filozofia szczegółowa pokazuje ich zgodność z faktycznymi zjawiskami w różnych dziedzinach czy obszarach doświadczenia.

Otóż, według Spencera, „poznawać to klasyfikować, czyli wiązać to, co podobne, a dzielić to, co niepodobne”.15 A ponieważ podobieństwo i niepodobieństwo są !relacjami, możemy powiedzieć, że całe myślenie jest relacyjne, że „relacja jest uniwersalną formą myśli” 17. Możemy jednak rozróżnić dwa rodzaje relacji: następstwa i współistnienia.18 A każda rodzi pewną abstrakcyjną ideę. „Abstraktem wszystkich następstw jest czas. Abstraktem wszystkich współistnień jest przestrzeń.” 19 Czas i przestrzeń nie są wprawdzie pierwotnymi formami świadomości w sensie absolutnym. Ale ponieważ wytwarzanie owych pojęć zachodzi poprzez organizowanie doświadczeń, co następuje w ciągu całej ewolucji umysłu czy inteligencji, może ono mieć, gdy chodzi o umysł danej jednostki, względnie aprioryczny charakter.

Mamy wówczas do czynienia z filozofią ogólną. Można też rozpatrywać prawdy uniwersalne zgodnie z ich czynną rolą, jako „narzędzia badania”5, w świetle których badamy rozmaite szczegółowe obszary zjawisk, takie jak dane etyki i socjologii. A wówczas zajmujemy się filozofią szczegółową. First Principles Spencera poświęcone są filozofii ogólnej, a kolejne tomy „Systemu” zajmują się poszczególnymi częściami filozofii szczegółowej.