Rewizja liberalizmu i Green

W osobie Greena mamy zatem wybitny przykład rewizji liberalizmu zgodnie z odczuwaną potrzebą rozbudowy prawodawstwa społecznego. Możemy powiedzieć, że usiłuje on zinterpretować praktyczny ideał ruchu, który rozwijał się w ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku. Jego sformułowanie teorii może być narażone na krytykę. Ale z pewnością było lepsze nie tylko od dogmatyzmu leseferystów, lecz też od prób zachowania w zasadzie tego dogmatyzmu, a zarazem dokonywania ustępstw nie dających się z nim uzgodnić.

Na zakończenie warto zauważyć, że Green dostrzega fakt, iż urzeczywistnianie naszego powołania moralnego przez spełnianie obowiązków związanych z naszą „pozycją” w społeczeństwie może jawić się jako dość ograniczony i nieodpowiedni ideał. Przecież ..może być powód, by twierdzić, że są zdolności ducha ludzkiego, nie dające się urzeczywistnić w osobach w warunkach żadnego społeczeństwa, jakie znamy lub jakie możemy sobie pozytywnie wyobrazić, lub jakie mogłyby istnieć na ziemi”.30 O ile więc nie sądzimy, że zagadnienie, jakie ukazują nieurzeczywistnione zdolności, jest nierozstrzygalne, możemy wierzyć, że życie osobowe, przeżywane na ziemi w warunkach stojących na przeszkodzie jego pełnemu rozwojowi, ma swój dalszy ciąg w społeczeństwie, w którym człowiek może osiągnąć pełną doskonałość. „Albo możemy zadowolić się powiedzeniem, że osobowy byt samoświadomy, który pochodzi od Boga, ma swój wieczny ciąg dalszy w Bogu.”31 Green mówi w dość niezobowiązujący sposób. Ale jego postawa osobista wydaje się znacznie bardziej pokrewna postawie Kanta, który postulował dalsze życie po śmierci jako nieustające postępowanie w doskonałości, niż postawie Hegla, którego sprawa nieśmiertelności osobowej nie wydaje się interesować, niezależnie od tego, czy w nią wierzył, czy nie.

Leave a reply

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>