Rozróżnienie między intelektem naukowym a wyższym rozumem cz. II

Rozum natomiast to siedlisko idei, które są zakładane przez wszelkie doświadczenie, i w tym sensie określa on z góry doświadczenie i nim rządzi. Postrzega również prawdy nie poddające się weryfikacji w doświadczeniu zmysłowym i ujmuje intuicyjnie rzeczywistości duchowe. Coleridge identyfikuje go ponadto z rozumem praktycznym, który obejmuje wolę i stronę moralną osobowości ludzkiej. J. S. Mili ma więc całkowitą rację, gdy mówi w swym znanym eseju o Colerid- ge’u, iż ten porzuca „Locke’owski” pogląd, że cała wiedza składa się z uogólnień wyprowadzonych z doświadczenia, oraz że przyznaje rozumowi, jako czemuś różnemu od intelektu, moc postrzegania za pomocą bezpośredniej intuicji rzeczywistości i prawd przekraczających obszar zmysłów.8

Coleridge rozwija to rozróżnienie pod wpływem pism Kanta, które zaczął studiować wkrótce po swym pobycie w Niemczech w latach 1798-1799.9 Ale skłania się do poglądu, jakoby Kant nie tylko ograniczył zakres intelektu do poznania rzeczywistości zjawiskowej, lecz rozpatrywał również intuicyjne ujęcie rzeczywistości duchowych za pomocą rozumu, podczas gdy faktycznie, przypisując tę zdolność rozumowi, utożsamianemu ponadto z rozumem praktycznym, Coleridge oczywiście rozstaje się z niemieckim filozofem. Jest on na twardszym gruncie, gdy mówi o pokrewieństwie z Jacobim 10 w twierdzeniu, że stosunek między rozumem a rzeczywistościami duchowymi jest analogiczny do stosunku między okiem a przedmiotami materialnymi.

Nikt jednak nie zechciałby twierdzić, że Coleridge był kantystą. Była to sprawa bodźca, a nie uczniostwa. A choć uznawał swój dług wobec myślicieli niemieckich, szczególnie wobec Kanta, wyraźnie traktował swą filozofię jako zasadniczo platońską, jeśli chodzi o źródło inspiracji. W Aids to Reflection twierdził, że każdy człowiek rodzi się bądź jako platonik, bądź jako arystotelik. Arystoteles, wielki mistrz intelektu, był niepotrzebnie przyziemny. „Rozpoczynał od tego, co zmysłowe, a do tego, co ponad zmysłami, docierał wyłącznie pod naporem konieczności, jedynie jako do ostatecznej hipotezy…” 11