Termin „człowiek”

Aby uczynić z owego wnioskowania wnioskowanie poprawne, musimy powiedzieć, że zdanie: „Wszyscy ludzie są śmiertelni”, nie jest po prostu zapisem minionego doświadczenia dotyczącego umierających ludzi, lecz wnioskiem indukcyjnym, który wykracza poza dane empiryczne i służy do przewidywania, mówiąc nam, czego oczekiwać.

Obserwując w przeszłości, że cechom tworzącym konotację terminu „człowiek” towarzyszyła faktycznie śmiertelność, wnosimy, że tego samego należy oczekiwać w przyszłości. Innymi słowy, zdanie: „Wszyscy ludzie są śmiertelni”, staje się nie tyle przesłanką, z której de- dukuje się śmiertelność ludzi żyjących teraz i w przyszłości, co formułą służącą wyciąganiu wniosków co do przyszłości, prowadzących od posiadania pewnych innych cech do cechy śmiertelności. I tak właśnie mówi Mili: „Zdania ogólne to tylko po prostu spisy takich wniosków, już dokonanych, i krótkie formuły, służące do dalszych wniosków: co za tym idzie, przesłanka ogólna sylogizmu jest formułą tego rodzaju: i konkluzja nie jest wnioskiem, wyprowadzonym z tej formuły, lecz wnioskiem wyprowadzonym zgodnie z tą formułą”.42 A reguły wnioskowań sylogistycznych są regułami właściwej interpretacji owej formuły. Jako takie są przydatne. A Mili może wystąpić z protestem tak silnym, „jak protest samego arcybiskupa Wha- teley przeciw koncepcji, jakoby sztuka rozumowania sylogistycznego była bezużyteczna dla celów rozumowania”.43

Jeśli jednak przesłanką większą nie jest zdanie, z którego wyprowadza się wniosek, lecz formułą, zgodnie z którą się go wyprowadza, wynika stąd, że rzeczywisty poprzednik logiczny stanowią konkretne obserwowane fakty. Innymi słowy „wszelkie wnioskowanie przechodzi od szczegółów do szczegółów”.44 W przeszłości zaobserwowano mnóstwo konkretnych faktycznych powiązań między byciem człowiekiem a byciem śmiertelnym. Ponieważ nie możemy zmieścić ich wszystkich w naszych głowach, rejestrujemy je w postaci treściowego zapisu, który powierzamy pamięci. Ale ten zapis nie jest po prostu notatką historyczną. Wykracza on poza dane empiryczne zaobserwowane w przeszłości i przewiduje przyszłość, służąc jako przewodnik do tworzenia wnioskowań i jako ich formuła. A choć nie musimy nadawać naszemu rozumowaniu zgodnej z formułą postaci sylogizmu, możemy tak uczynić. Reguły wnioskowania sylogistycznego stanowią zbiór reguł lub środków ostrożności zapewniających poprawność i spójność naszej interpretacji owej formuły, a miarą poprawności jest cel przyświecający nam w jej ustalaniu, mianowicie uproszczenie przeprowadzania przyszłych wnioskowań zgodnie z wnioskowaniami przeszłymi. Rozumowanie sylogistyczne staje się zatem, jak mówi Mili, drugą częścią całościowego procesu przechodzenia od przesłanek do wniosków, to znaczy od konkretów do konkretów. Innymi słowy, przepaść między wnioskowaniem dedukcyjnym a indukcyjnym zostaje zmniejszona.

Leave a reply

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>