RUCH UTYLITARYSTYCZNY

John Stuart Mili urodził się w Londynie 20 maja 1806 r. Fascynujący opis niezwykłego wychowania, jakiemu został poddany przez ojca, można znaleźć w jego Autobiografii. Rozpocząwszy najwidoczniej naukę greckiego w wieku lat trzech, znał na tyle literaturę grecką i łacińską, historię oraz matematykę, by przystąpić do tego, co nazywa bardziej zaawansowanymi studiami, włącznie z logiką. W 1819 r. przeszedł pełny kurs ekonomii politycznej, podczas którego czytał Adama Smitha i Ricarda. Co się tyczy religii, „od początku byłem wychowywany bez jakichkolwiek przekonań religijnych w zwykłym sensie tego terminu” , choć ojciec zachęcał go, by się dowiadywał, jakie wierzenia religijne ludzkość faktycznie podtrzymywała.

W 1820 r. J. S. Mili zaproszony został wraz z Sir Samuelem Ben- thamem, bratem filozofa, na południe Francji. Będąc za granicą nie tylko studiował język i literaturę francuską, lecz również uczęszczał w Montpellier na wykłady z chemii, zoologii, logiki i wyższej matematyki, a ponadto nawiązał znajomości z pewnymi ekonomistami i liberalnymi myślicielami. Powróciwszy do Anglii w 1821 r. Mili rozpo-

Choć James Mili był agnostykiem raczej niż dogmatycznym ateistą, odmawiał uznania, że świat mógłby być stworzony przez Boga, łączącego nieskończoną moc z nieskończoną mądrością i dobrocią. Co więcej, sądził, że przekonanie to ma szkodliwy wpływ na mądrość. (Cytaty z Autobiography podaję we własnym przekładzie. Istniejące przekłady na język polski – zob. Bibliografia – nie spełniają wymogów, jakie stawia się dziś przekładom. Przyp. tłum.) czął lekturę Condillaca, studiował wespół z Johnem Austinem (1790- -1859) prawo rzymskie i nadal zajmował się filozofią Benthama. Rozszerzył również swe lektury filozoficzne na pisma takich myślicieli jak Helvetius, Locke, Hume, Reid i Dugald Stewart. Dzięki osobistym kontaktom z takimi ludźmi jak John Austin i jego młodszy brat Charles, Mili wprowadzony został w krąg utylitarystów. Zimą 1822-1823 założył nawet własne małe Koło Utylitarystów, istniejące przez mniej więcej trzy i pół roku.