Ideał całkowitej syntezy filozoficznej

Spencera ideał całkowitej syntezy filozoficznej wymaga także jakiegoś systematycznego ujęcia świata nieorganicznego w świetle idei ewolucji. Zauważa on, że jeśli zagadnienie to miałoby być rozpatrywane w „Systemie filozofii”, „zajmowałoby dwa tomy, jeden poświęcony astrogenezie, drugi zaś geogenezie”.30 Faktycznie jednak Spencer ogranicza się, w dziedzinie filozofii szczegółowej, do biologii, psychologii, socjologii i etyki. Oczywiście napomyka o zagadnieniach astronomicznych, fizycznych i chemicznych, lecz „System” nie zawiera żadnego systematycznego ujęcia ewolucji w sferze nieorganicznej.

Ponieważ z braku miejsca nie sposób streścić wszystkich części systemu Spencera, proponuję pominąć biologię i psychologię, a przedstawić w tym paragrafie uwagi o jego ideach socjologicznych i politycznych, zaś poświęcić następny paragraf etyce.

Socjolog zajmuje się rozwojem, strukturami, funkcjami i wytworami społeczeństw ludzkich.31 Możliwość socjologii jako nauki wynika z faktu, że wśród zjawisk społecznych możemy znaleźć regularne następstwa, co pozwala na przewidywanie, a fakt, że prawa społeczne każdym razie kazałby ją włączyć do prawd filozofii, zgodnie ze Spen- cerowskim ujęciem stosunku między filozofią a nauką.

Zasada niezniszczalności materii, ciągłości ruchu i trwałości siły

Ale choć takie ogólne zasady jak zasada niezniszczalności materii, ciągłości ruchu i trwałości siły są składnikami syntezy, jaką usiłuje osiągnąć filozofia, nie stanowią one, nawet wzięte łącznie, tej syntezy. Potrzebujemy bowiem jakiejś formuły czy prawa określających przebieg przekształceń, jakim podlegają materia i ruch, a więc służących scaleniu wszelkich procesów zmiany, badanych przez niektóre nauki szczegółowe. To znaczy, jeśli zakładamy, że nie ma czegoś takiego jak absolutny spoczynek lub trwałość, lecz że każdy przedmiot nieustannie podlega zmianie – czy to otrzymując ruch, czy go tracąc, czy w wyniku zmian w stosunkach między swymi częściami – musimy ustalić ogólne prawo ciągłego rozkładu materii i ruchu.