„Instynktowna” wiara

W przedmowie do Appearance and Reality Bradley przytacza ze swego notatnika słynny aforyzm: „Metafizyka to znajdowanie złych racji dla tego, w co instynktownie wierzymy, ale znalezienie tych racji to tak samo sprawa instynktu”.85 Ta uwaga wyraźnie nie jest pomyślana jako stanowcze odrzucenie wyrażonego w tej samej przedmowie poglądu, że „metafizyk nie może chyba brać zbyt poważnie metafizyki”80, w każdym razie jeśli uświadamia sobie ograniczenia metafizyki, i nie traktuje przesadnie jej ważności. Sam Bradley bierze poważnie swe przeświadczenie, że „główną potrzebą filozofii angielskiej jest, jak sądzę, sceptyczne badanie pierwszych zasad… próba uświadomienia sobie i podania w wątpliwość wszystkich z góry powziętych myśli”.87 Ów element sceptycyzmu, „wynik pracy i wykształcenia”88, przedstawia dialektyka zjawiska, krytyka naszych potocznych sposobów myślenia. Zarazem przykładem takiej „instyktow- nej” wiary jest wyraźne twierdzenie Bradleya, o którym już mówiliśmy, że metafizyka opiera się na podstawowym założeniu czy przypuszczeniu lub na wyjściowym akcie wiary89, a także cała doktryna Absolutu jako całkowicie spójnej wewnętrznie i pełnej całości.

Ów element „instynktownej” wiary zajmuje znamienite miejsce w rozwoju metafizyki Bradleya. Rozważmy, na przykład, teorię przekształcania zjawisk w Absolucie. Teoria ta nie ma oczywiście eschatologicznego charakteru, to znaczy Bradley nie sugeruje, że w jakiejś przyszłej apokaliptycznej chwili zjawiska rodzące sprzeczności czy antynomie ulegną przekształceniu. Utrzymuje on, że istnieją one tu i teraz w Absolucie inaczej, niż nam się zdaje, że istnieją. Całkowicie harmonijne i wszechobejmujące doświadczenie, które stanowi Absolut, jest obecną rzeczywistością, a nie tylko czymś, co zacznie istnieć w przyszłości. Ale Bradley nie udaje, że może powiedzieć nam dokładnie, na czym polega owo przekształcenie. Przeprowadza natomiast rozumowanie przebiegające od możliwości do rzeczywistości. Możemy, na przykład, pokazać, że przekształcenie błędu nie jest niemożliwe, a jeśli nie jest niemożliwe, to jest możliwe, a jeśli jest możliwe, to jest aktualną rzeczywistością. „To bowiem, co możliwe, i zasada ogólna zmusza, byśmy o tym powiedzieli, iż musi być, to jest na pewno.” „