Daily Archives 2 grudnia 2015

Przyjąwszy ten punkt widzenia, może się wydawać dziwne, że w swym Fragment on Maćkintośh („Szkic o Mackintoshu”), opublikowanym po pewnej zwłoce w 1835 r., Mili dopuszcza się gwałtownego ataku na Sir Jamesa Mackintosha (1765-1832), który w 1829 r. napisał artykuł poświęcony etyce do Encyclopedia Britannica. Mackin- tosh bowiem nie tylko uznawał zasadę użyteczności, lecz posługiwał się również psychologią asocjacjonistyczną wyjaśniając rozwój moralności obierającej szczęście powszechne za swój cel. Powód ataku jest jednak wystarczająco jasny. Gdyby Mackintosh wykładał teorię etyczną całkiem różną od teorii benthamistów, na przykład etykę kantow- ską, Mili przypuszczalnie nie byłby tak oburzony. Tymczasem zbrodnią Mackintosha w oczach Milla było zanieczyszczenie czystej wody benthamizmu przez dodanie do niej teorii zmysłu moralnego, zaczerpniętej od Hutchesona i w pewnej mierze od Szkoły Szkockiej, teorii, którą Bentham stanowczo odrzucił.

Thomas Carlyle (1795-1881) należał do pokolenia późniejszego od pokolenia Coleridge’a, był jednak znacznie mniej systematyczny w przedstawianiu swych idei filozoficznych, a niewątpliwie wielu ludzi uznaje dziś rozwichrzoną prozę Sartor Resartus za zupełnie nieczytelną. Był jednak jednym z przewodników, dzięki którym myśl i literatura niemiecka znalazła się w polu uwagi brytyjskiej publiczności.

Ten proces budowania świata jest tym samym co poznanie, w sensie dochodzenia do wiedzy. Poznanie jest więc konstrukcją rzeczywistości przez umysł, środowiskiem, w którym świat istnieje dla nas jako system powiązanych z sobą przedmiotów. A logika jest analizą tego procesu konstrukcji. „Dzieło intelektualnego ustanawiania owej całości, którą nazywamy światem rzeczywistym, to dzieło poznania. Dzieło analizowania owego procesu ustanawiania czy określania to dzieło logiki, którą można opisać jako samoświadomość poznania, czyli namysł poznania nad sobą samym.” 8

Stirlinga podziw dla Hegla rozwinął się podczas odwiedzin Niemiec, szczególnie podczas pobytu w Heidelbergu w 1856 r., w wyniku czego powstała książka The Secret oj Hegel. Mimo uwagi, że gdyby autor znał tajemnicę Hegla, zatrzymałby ją skutecznie dla siebie, książka ta oznaczała początek poważnych badań nad Heglem w Wielkiej Brytanii. Zdaniem Stirlinga, filozofia Hume’a stanowiła punkt szczytowy Oświecenia, natomiast Kant41, który przejął to, co wartościowe w myśli Hume’a, i posługiwał się tym rozwijając nową linię badań, dopełnił, a zarazem przewyższył i przekroczył Oświecenie. Ale gdy Kant położył podwaliny idealizmu, Hegel zbudował go i ukończył budowlę.