Daily Archives 15 grudnia 2015

Jeden typ argumentów Milla jest wyrazem ortodoksyjnego bentha- mizmu. „Szczęście każdego jest dobrem dla każdego i wobec tego szczęście ogółu jest dobrym dla ogółu ludzi.”26 Jeśli szczęście ogółu ma się tak do mojego jak całość do części, to pragnąc szczęścia ogółu pragnę własnego szczęścia. A mocą kojarzenia idei mogę dojść do tego, by pragnąć szczęścia ogółu nie zważając na własne. Można więc wyjaśnić nie tylko, jak możliwy jest altruizm, lecz również, jak możliwy jest egoizm. To bowiem, że wszyscy mieliby osiągnąć postawę altruistyczną, nie jest bardziej konieczne niż to, że ci wszyscy, którzy pragną pieniędzy jako środka do celu, mieliby stać się skąpcami zabiegającymi o pieniądze dla nich samych.

Jeśli zakładamy, że Mili ma rację mówiąc, iż musimy wybierać między tymi dwoma ewentualnościami, i jeśli nie jesteśmy gotowi opisywać chceń i działań ludzkich jako zdarzeń przypadkowych czy losowych, które zachodzą bez przyczyny, powstaje wówczas pytanie, czy pogląd, iż wszystkie chcenia i działania ludzkie są zasadniczo przewidywalne, jest do uzgodnienia z opisem pewnych działań jako wolnych. W każdym razie w pewnym sensie na pewno jest do uzgodnienia. Niektóre bowiem z naszych działań wykonujemy rozmyślnie, uświadamiając sobie cel, inne natomiast nie, na przykład czynności odruchowe. A jeśli chcemy używać słowa „wolny” po prostu do opisu działań pierwszego rodzaju, jako różnych od tych drugich, kwestia przewidywalności jest nieistotna. Przecież jeśli nawet oba rodzaje działań są przewidywalne, utrzymuje się różnica między nimi, a słowa „wolny” zwykło się używać po prostu dla zaznaczenia tej różnicy. Jeśli jednak chcemy twierdzić, że powiedzenie, iż działanie jest wykonane w sposób wolny, zakłada koniecznie, że działający mógłby postąpić inaczej, nie będąc osobą innego rodzaju, wykluczona zostaje oparta o znajomość charakteru danej osoby bezbłędna przewidywalność. A jeśli już uznaliśmy ważność tezy Milla, że musimy wybierać między twierdzeniem o zasadniczej przewidywalności a twierdzeniem, że działania wolne są zdarzeniami losowymi, trudno będzie nam utrzymywać zarazem, że działający jest moralnie odpowiedzialny za swe wolne czyny.

Otóż Mili mówi wprawdzie tak, jakby jego cztery metody badania eksperymentalnego, które uznaje za „jedyne możliwe sposoby badania eksperymentalnego”7’, były metodami odkrycia. Tymczasem zarzucano mu niekiedy, że w rzeczywistości są to jedynie sposoby sprawdzania ważności hipotez naukowych, wypracowanych za pomocą innych środków. Ale oddając sprawiedliwość Millowi trzeba dodać, że podkreśla on bardziej status owych metod jako metod dowodzenia, niż ich funkcję możliwych metod odkrycia. „Jeśli odkryć dokonuje się w ogóle kiedykolwiek za pomocą obserwacji i eksperymentu bez dedukcji, to te cztery metody są metodami odkrycia: lecz gdyby nawet nie były one metodami odkrywczymi, to niemniej byłoby prawdą, że są jedynymi metodami dowodu: i w tym charakterze można do nich sprowadzić nawet wyniki dedukcji.”80

Mili przyznaje, że istnieją przypadki, w których rozumowanie sylogistyczne stanowi cały proces rozumowania prowadzącego od przesłanek do wniosku. Przypadki te występują, na przykład, w teorii i w prawie, gdy przesłanka większa pochodzi od właściwego autorytetu, a nie zostaje uzyskana w drodze indukcyjnego wnioskowania z przypadków szczegółowych. Tak więc prawnik może otrzymać swą przesłankę większą, w postaci prawa ogólnego, od prawodawcy, a następnie wykazywać, że stosuje się ona lub nie stosuje do jakiegoś konkretnego przypadku lub do konkretnego układu okoliczności. Ale Mili dodaje, że proces rozumowania prawnika nie jest wówczas „procesem wnioskowania, lecz procesem interpretacji”’.45